Dziedzictwo Delii Fiallo, matki latynoamerykańskich telenowel
W dniu 29 czerwca 2022 roku odeszła ostatnia pisarka pionierskiej ery melodramatu, Delia Fiallo. Urodzona na Kubie, była jednym z najwybitniejszych twórców klasyki i wielkich przebojów latynoamerykańskich telenowel.
Delia Fiallo zbudowała wysoką pozycję w formacie radiowej telenoweli tzw. radionoweli, nie wyobrażając sobie tego, że wiele z nich stanie się później podstawą krajowych i międzynarodowych sukcesów telewizyjnych. Jej pierwsza wyprawa w eter świata telenowel miała miejsce w 1957 roku, gdy zadebiutowała radionowela "Hasta que la muerte nos separe", tajemniczy spisek, który trwał 16 odcinków. Ze swoich słynnych radiowych telenowel na rodzinnej Kubie przywoływała historie takie jak "Soraya", "El Ángel Perverso" <<pierwowzór "Stelliny" i "Luz Marii">> czy "Ligia Sandoval".
Proroctwo na Kubie
Generalnie Delię Fiallo klasyfikujemy jako pisarkę różowych powieści (hiszp. telenovela rosa), czyli tzw. opowieści o kopciuszku, ale to właśnie Fiallo wznosiła intrygi, które łamały schematy na Kubie. Od niemieckiej okupacji Francji w "Kiedy kochasz wroga", po francuską okupację Meksyku w "Nieokiełznanym Meksyku". W nich koncepcja dyktatury została usystematyzowana w odpowiedzi na polityczne ideały Castroizmu.
Niestety władze w jej rodzinnym kraju uniemożliwiły jej dalsze pisanie takich historii. Tworzyła jednak także historie dla dzieci w programie Los Muñecones , a metaforach przemycała i eksponowała problemy swoich rodaków. Za te dzieła uchodziła wśród ludności za proroka.
Wenezuela... Jej wymarzony dom
Dysponując niewielkim kapitałem, Delia i jej rodzina udali się do Miami, aby sprzedać El Ángel Perverso firmie Telemundo Puerto Rico . Wycieczka zakończyła się niepowodzeniem ze względu na ofertę, w której chcieli ją obciążyć za każdą z jej historii. Później tę samą historię kupił Venevisión. Tam byli odpowiedzialni za zmianę kubańskich idiomów i modyfikację ról bohatera i złoczyńcy, aby stworzyć Lucecitę (1967), pierwowzory odnoszących u nas sukcesy telenowel "Stellina" i "Luz Maria".
Od tego momentu jej dzieła podlegały adaptacji w obrębie Wenezueli i Argentyny, później również w Kolumbii, Meksyku, Stanach Zjednoczonych, Peru i Brazylii.
Wpływ międzynarodowy
"Esmeralda" z 1971 roku była przełomem dla Delii Fiallo. W fabule o niewidomej kobiecie, która musiała pokonać niezliczone przeszkody, by być szczęśliwą, zagrali Lupita Ferrer i José Bardina . Po triumfie "Esmeraldy" stali się nieśmiertelną parą w świecie telenowel.
Historia "Esmeraldy" jest naszym zdaniem najbardziej reprezentatywnym dziełem Kubanki. Została wyeksportowana do kilku krajów, w dodatku czyniąc ją fenomenem wszędzie, gdzie była emitowana. Pamiętajmy, że w tamtych czasach sprzedaż międzynarodowa była czymś nowym w gatunku.
Fiallo ponownie zaadaptowała Lucecitę do innej wersji w 1972 roku i kontynuowała inne hity, takie jak María Teresa (1972), Peregrina (1973) i Una Muchacha Llamada Milagros (1973) <<pierwowzór "Nie igraj z aniołem">>. W 1977 transmitowano La Zulianita <<pierwowzór znanych u nas telenowel "Maria" i "Ukryta milość">>, nowy międzynarodowy sukces z Lupitą Ferrer i José Bardiną. Była to historia dziewczyny z prowincji, która próbuje szukać swojego szczęścia w stolicy.. Później Rafaela (1977), María del Mar (1978), Ligia Sandoval (1980), Mi Mejor Amiga (1980) i La Heredera (1981). Z tą ostatnią odniosła kolejny wielki sukces.
Koniec pięknej historii z Venevision i początek innej z RCTV
W 1982 roku Delia Fiallo była sfrustrowana rozwojem Querida mama. Transmisja zakończyła się sukcesem, ale prawo w Wenezueli ustanowiło limit odcinków dla telenoweli. Telenowela musiała kończyć się tragicznie, okrutnie i bezsensownie dla widza. Mówiono o zrobieniu drugiej części, jednak gdy projekt został odrzucony, Fiallo nawiązała nową współpracę zawodową z RCTV.
Pierwszym uruchomieniem była Marta y Javier (1983), bezpłatna wersja radiowej telenoweli Siempre Te He Querido, napisana przez Ligię Lezamę, Maríę Antonietę Gómez i Pedro Felipe Ramíreza, z udziałem Mayry Alejandry i Carlosa Oliviera .
Jego ostatnie oryginały dla sieci RCTV, Leonela (1983) i Cristal (1985), wywarły wielki wpływ na wenezuelską telewizję na skalę krajową, wpływając nawet na rząd. Szczególnie "Cristal" była tak popularna, że był niesamowicie rozpowszechniona na całym świecie. Na początku lat dziwięćdziesiątych za sprawą TVP trafiła również do Polski. W rolach głównych wystąpili Lupita Ferrer, Jeanette Rodríguez, Raúl Amundaray i Carlos Mata.
To właśnie w Wenezueli, w której nie postawiła stopy od czasu, gdy Hugo Chávez został wybrany na prezydenta w 1998 roku, napisała swoje najsłynniejsze telenowele.
Dalsza część artykułu pod zdjęciem.
Wycofanie z pisania nowych powieści
Jej praca jako autorki była niezwykle wymagająca, dlatego po wielu latach tworzenia nowych historii wycofała się. Współpracowała jednak przy adaptacjach swoich telenowel, m.in. Topacio (1985), która powtórzyła międzynarodowy sukces swojej poprzedniej wersji, czyli Esmeraldy. Nowymi protagonistami byli tym razem Grecia Colmenares i Víctor Cámara.
W 1991 roku Telemundo we współpracy z Televisión Española nakręcił Marielenę z Lucíą Méndez i Eduardo Yáñezem. Przy tej okazji można było zaprezentować całą historię "Querida Mama", która w tamtym czasie nie mogła się urzeczywistnić z powodu wenezuelskich legislatur.
To właśnie w Kassandrze z 1992 roku Coraima Torres i Osvaldo Ríos stali się parą reprezentatywną na światowym poziomie. To była trzecia adaptacja Peregriny i wyniosła bardzo wysoko nazwisko Fiallo. W tym czasie był nominowany do międzynarodowych krótkich list i jeszcze jakiś czas temu zajmował pozycję najlepiej sprzedającej się telenoweli na świecie, według Księgi Rekordów Guinnessa do 128 krajów.
Dalsza część artykułu pod zdjęciem.
Fiallo i adaptacje
Fiallo była wówczas odpowiedzialna za adaptację Mi Hermana Gemela (1975) i Cumbres Borrascosas (1976), te jednak nie odniosły sukcesu, ani wśród widzów, ani wśród krytyków.
Dostosowywała również Laura i Virginię (1977), jednak nie doszło do jej emisji. Tylko jednej adaptacji udało się uzyskać lepszą akceptację i była to Pobre Diabla (1990) na podstawie powieści Alberto Migré, jednak to wersja z 2000 roku, słynna "Fiorella", miała największe rozpowszechnienie za granicą.
Kontrowersyjne tematy
Delia Fiallo była znana z mówienia o tematach tabu. Robił to już na Kubie, ale w eksportowanych telenowelach ustąpiła miejsca niewidomym (Esmeralda); osobowości wielorakiej i gwałtowi (Nie igraj z aniołem); „syndrom sztokholmski” i użuwki (Leonela); kobiety zainteresowane młodymi mężczyznami (Querida mama / Marielena); homoseksualizm i fanatyzm religijny (Cristal); czy kazirodztwo (Zaklęte serce).
Należy zauważyć, że niepełnosprawność odgrywać rolę wśród jego złoczyńców, takich jak lekarz z poparzoną twarzą w Esmeraldzie (1971) i antagonista na wózku inwalidzkim w Lucecita (1967), pierwowzorze "Luz Marii". Fabuła Querida mama (1982) sama w sobie była częścią anegdoty małżeńskiej z jej mężem, Bernardo Pascualem, ponieważ jako żona była starsza i oboje cierpieli nieprzyjemności z tego powodu.
Sama w sobie jedną z kwestii, która wywołała największą debatę wśród fanów telenowel, jest okoliczność Leoneli (1983), w której zgwałcona kobieta zakochuje się i zostaje romantycznie związana ze swoim gwałcicielem.
Mimo to wyobraźnia Delii Fiallo zrodziła silne kobiety lub cechy życia codziennego, takie jak lekarka Rafaela (1977), prowincjonalna kobieta, która dążyła do doskonałości w La Zulianita (1977) <<pierwsza wersja "Ukrytej miłości>> i nieprzejednana kobieta, właścicielka agencji mody w Cristal (1985) <<pierwsza wersja "Cristiny">>, ten ostatni tytuł zainspirowany Caroliną Herrerą.
Udane adaptacje
Chcąc, aby jej telenowele miały większą dystrybucję i zasięg produkcji, przybyła do Televisy pod dowództwem Valentína Pimsteina z La mujer que no podía amar , zmieniając jej nazwę na Monte Calvario (1986) <<pierwowzór "Zakazanego uczucia">>. Bohaterami byli Edith González, Arturo Peniche i José Alonso .
María de Nadie, emitowana w Polsce pt. "Maria" (1985) rozgrywa się w Argentynie i również odniosła ogromny sukces. Była to adaptacja La Zulianita. Te dwa przykłady zdaniem autorki okazują się chwałą w porównaniu z tym, co miało nadejść później.
Zmienione style
Ufając Valentínowi Pimsteinowi , dała mu zielone światło na nakręcenie kilku jej telenowel, a nawet Cristal. Jednak wraz z odejściem chilijskiego producenta z Televisy, Fiallo zaczyna mieć problemy z osobami odpowiedzialnymi za adaptację kilku jej powieści.
Chociaż w Meksyku bardzo cenione są "Te Sigo Amando" (1997) i "Cristina" (oryg. El privilegio de amar, 1998), nie była zbyt zadowolona z wielkich zmian, jakich dokonała w tych dwóch produkcjach Carla Estrada. Na przykład Salvador Mejía był producentem, który wydawał się, według jej słów, tym, który oszukiwał ją najbardziej. Według niej na koniec robił ze swoimi telenowelami, co chciał, czego najlepszym przykładem był "Triumf miłości" (2010).
Wśród telenowel, które najlepiej uchroniły się przed krytyką autorki, była Esmeralda z 1997 roku, która odniosła kolejny ogromny sukces za granicą, "Zakazane uczucie" (oryg. La que no podía amar, 2011), "Ukryta miłość" (oryg. Un refugio para el amor, 2012) i "Światło twoich oczu" (oryg. Sin tu mirada, 2017).
Dalsza część artykułu pod zdjeciem.
Jak wyznała sama Fiallo, tymi którzy najbardziej szanowali i chronili jej styl byli peruwiańczycy z sieci América Televisión. W tamtym czasie firma ta generowała tak udane telenowele, że uważano ją za bardzo ważnego promotora melodramatu. Wystarczy wspomnieć choćby takie tytuły, jak "Luz Maria" i "Fiorella". Obie z wielkim sukcesem emitowane w Polsce przez telewizję Polsat.
Aktorzy z całego latynoskiego świata przybywali do Peru, aby zagrać w jej produkcjach, między innymi Mariana Levy czy Mariela Alcalá . Dokonano tam cudów, takich jak wspomniana Luz María (1997) z Angie Cepedą i Christianem Meierem, gdzie fabuła Lucecita/El Ángel Perverso była szanowana, jednak jej najbardziej znaczącą modyfikacją było przeniesienie jej w czasy historyczne.
Dalsza część artykułu pod zdjęciem.
Inne hity, które powstały, to "Leonela" (1997), "María Emilia" (1999), "Cud miłości" (2000) i "Soledad" (2001). I jak wcześniej wspomnieliśmy, jej najbardziej udana adaptacja, "Fiorella" (oryg. Pobre Diabla), została przerobiona z kubańskim autorem jako adapterem wraz z Ximeną Suárez .
Dziedzictwo
Mówienie o Delii Fiallo to mówienie o pasji. Jest przykładem dla nas wszystkich, którzy kochają telenowele, postacią legendarną, która rzuciła wyzwanie i przeszła przez dyktaturę swojego kraju. Wszystkie problemy i przeszkody na jej drodze przemieniła w oręż historii, które oczarowały miliony ludzi na całym świecie.
Ta sama pisarka stała się jednym z najbardziej krytycznych i zaciekłych głosów w krytyce współczesnych telenowel w ostatnich latach jej życia. Zarzucała twórcom, że gatunek telenoweli, którego była prekursorką na Kubie i w Wenezueli, został „zniszczony” przez fakt, że scenarzyści kładą teraz nacisk na akcję, przemoc i handel narkotykam, a zapomnieli o uczuciach. Czas pokazał, że to Delia Fiallo znów miała rację, od kliku lat największe firmy producenckie powracają do korzeni i znów na pierwszym planie stawiają na uczucia.
Była ostatnim głosem melodramatu, wraz z jej śmiercią minęła złota era pionierów. Miejmy nadzieję, że pisarze następnego pokolenia będą walczyć o kontynuację przyzwoitych fabuł i przestaną się poddawać, ponieważ jeśli dramatopisarka miała jedną rzecz, to jest tym to, że nigdy się nie poddała. Za wkład, jaki wniosła w gatunek w latach 70. i 80., była nazywana „matką latynoamerykańskiej telenoweli”.
Dziękujemy za wszystko, Delio Fiallo.
